27/03/2020 "Su gattu stinghirizzu"

di Raffaele Lussu

PDF "Su gattu stinghirizzu"


Candu deu fia ancora unu pipiu: tènemus unu gattu nieddu, cun is ogus asùlus, fut eleganti e de corporatura fini e po cussu de nòmini ddi zèrriamus stinghirizzu. Nosu femus una famiglia pòbera e non conoscèmus s’ingàungiu. Una bella dì, babbu miu,
fut rientràu a domu, cun d’unu imboddicamini in manus e deu curiòsu, mi fia domandau ita ìat a cuntèniri. Issu s’hiat zèrriau a totus, mullèri e fillus, a giru de sa mesa, po si fai biri sa sorpresa: candu femus totus prontus, hiat sboddicàu su paperi e de aintrus ndd’hiat bogàu unu bellu arengu mannu. Deu candu hia biu cussu pisci siccàu, min-ddi furint calaras is salias e dd’hia nau a babbu: innòi nci at’essi
s’acòreddu miu puru?
- No! Fillu miu: custu non est cosa de papài arrògus, genti chi hat provàu, dd’hant agatàra imbriaga asutta de una carràda de binu. Altrus furinti andaus a buffai acua a s’arriu, si furinti crepàus totus.
- Mentras babbu fut donendu spiegazionis: stinghirizzu ndd’arribada currendi, cument’è unu maccu e tottus si seus azziccàus, su fragu de s’arengu ddu schissiàra, meulendi cument’è unu dimoniu.
- Istu, istu, dd’hiat nau babbu: custu gattu, est sèmpiri in mesu de peis.
- E sigument nc’hiat pressi, fut passàu a sa leziòni: cumenti àndat papàu s’arengu.  Babbu hiat pigàu unu spagu longu e dd’hiat infrissìu in is ogus de su pisci, fendiddi unu bellu nuu e a pustis dd’hiat fatu passài a pizzus de su cuaddu armau, (trave) fendiddu calai abbàsciu cun su spagu, cumenti si fait cun sa siccia in funtana e su spagu fissàu a una puncia in su muru, po non lòmpi stinghirizzu. A ora de prandi hemus arridàu su pani e babbu sin dd’hiat postu una fitta a sa manu manca e una a sa deretta, dimostrèndi cument fai. In mesu de su pani, a unus, a unus  ponemus su pisci e ddu stringemus, po ddi podi attaccài su fragu e sùbitu accoppiamus is fittas a pari, po non si fuiri su fragu. Candu ponemus is fittas in bucca, da sa sonamus a tipu sonettu, po nosu cussa fut s’ora prus bella de totu sa dì, poita totu in pari sonamus, baddamus e prandemus e femus prenus de allirghìa, cun pagu spesa.
Po fortuna, stinghirizzu fut accanta de si lassài solus: is gattus de bixinàu furint in crabetura, e ddu zèrrianta, fut su tempus de s’innamoramentu e unu gattu cumenti a stinghirizzu, non podiat mancai a s’apuntamentu. Deu hia pigàu una strìggiula e dd’hia beni puliu, po ddi fai luxi su pilu e po essi prus eleganti, dd’hia accapiàu unu frocchiteddu a sa coa.
Prima de ddu lassài andai, s’ultima raccumandaziòni: stinghirizzu, castiamì beni, in is pipìas de is ogus e poni in menti: ca innòi nci andat de mesu, s’onori de sa famiglia nostra: candu ci bessis de domu: non ti pongas cun sa primu gatta chi agatas in sa bia, controla  beni chi non portiri arrungia, deghinò min ddi tragas s’arrungia a domu. E in prus faididdi dìsigiai, poita tui: ses unu principi e meritas una pisitedda de razza nobili.
Mi pariat ca  hiat cumprendiu totu e dd’hia lassàu andai fiducciòsu. A intrus de sa notti, stinghirizzu fut partiu e nosu hemus agatàu  tranquillidadi, candu ponemus  sa mesa. Ma deu senza de  su  gattu  non giogamu  prus, e ddu pensamu a  tottu is oras. Una  notti scuriòsa, chi  s’illuminada  de  lampus, sighius de  tronus, deu fia  attacàu a sa  gunnedda de  mamma, po sa  timòria, issa fut  recitendi: Santa Barbara  e santu
Jaccu... e deu dd’hia  interrùmpia narendi: mamma, ma stinghirizzu a cust’ora, ita hat’essi fendi?
- A cust’ora: est impostàu po topis!
- Deu cuntentu, assumancu si fait sa cena, datu ca non pigat prus, mancu su fragu de s’arengu. E nosu in su fra tempus hemus sighìu ha spruppài su pisci, finas a sa spina, non hiat  aturau  nudda, fetti sa conca cun sa spina e mamma hiat nau:
- Custa est sa parti po stinghirizzu.
- Unu bellu mangìanu, sa notizia mi fut arribada a su lettu:
- Stinghirizzu est rientrau!
- Deu fia andàu currendi po ddu saludai, ma candu dd’hia biu, non dd’hia conòtu: fut prus stinghirizzu de candu fut partiu. Is ogus unfraus,  unu  scarràffiu mannu in facci e in prus, m’hiat perdiu su frocchiteddu, chi dd’hia postu a sa coa.
Mi dd’hia  fattu unu  sermòni, ddoindd’hiat  po issu e po aterus dexi  gattus arestis: castia  cument ti ses redùsiu: gei ndd’hadai fattu de arrisu, cussa pisitedda, candu t’hat biu cumbattendi a duellu po issa, cun su gattu de sa bixina e no nai e chini est cussu puru; becciu e cun sa coa totu spinnìada.
E tui? Innamoràu cottu, cument’ è unu stùpidu: ti ses fattu arrogai a mussius: ma chini ti dd’hat postu a fai, ti ast’essi crocàu in domu, assumancu su fragu de s’arengu hiast pigàu.
A pustis mi fiat cumpassiòni e dd’hia  perdonau, poita issu, totu custu dd’hiat fattu po amori e po fai aumentai sa famiglia de is stinghirizzus. Dd’hia pigàu e curau beni e po si pònniri  sùbitu in forza : dd’hia donau sa conca de s’arengu cun sa spina. Non ddi pariat berus, cun su famini chi tèniat, non si fut stentàu, mancu  mazzièndidda beni. Prus a tardu, dd’hia biu buffendi acua in sa scivedda e non d’acabada prus.
Deu fia timendu po non si squartarai su gattu, ddoi fia  accostàu  e dd’hia nau: ma o stinghirizzu, ita ses cumbinendu?
Non mi ses mortu in duellu, i òi mi moris: de su sidi.

Raffaele Lussu
Sinnai  2011
3° premiu Campidanu 
Selargius 2011